Svefnleysi (Insomnia) - 2. hluti

Vísindaleg skilgreining á svefni er, að í svefnástandi eigi sér stað breytingar á virkni heilans sem sýna sig sem breytt tíðni heilabylgna.  Áhrif þessa á líkamsstarfsemina er fjölþætt og er okkur nauðsynleg til að líkaminn fái tækifæri til hvíldar og endurnýjunar. Svefninum hefur verið skipt niður í tvo megin fasa út frá hraða þessara heilabylgna; REM og non-REM (REM stendur fyrir Rapid Eye Movement).

 

• REM svefn:  Bylgjurnar eru litlar og örar (hröð heilaboð).  Talið er að örar augnhreyfingar sem fylgja þessum svefni bendi til þess að viðkomandi sé staddur í draumi.  Athyglisvert er, að vöðvar í handleggjum og fótum verða sem lamaðir í þessum fasa, líklega til að koma í veg fyrir að viðkomandi bregðist við því sem hann er dreyma. 
• Non-REM svefn:  Bylgjurnar eru stórar og hægar (hæg heilaboð).  Þessum fasa er skipt í 3 stig eftir því hversu hægar heilabylgjurnar eru.  Þriðja og dýpsta stigið er það sem kallast djúpsvefn. 

 

 Í heilbrigðum svefni eru nokkrar áberandi breytingar á starfsemi líkamans:

• Heilavirkni:  Öldum saman var því haldið fram að heilastarfsemin minnkaði í svefni, en áratuga svefnrannsóknir hafa sýnt fram á stöðuga virkni í gegnum svefnferlið.  Þó er mynstrið í heilabylgjunum breytilegt eftir því hve djúpur svefninn er.  Í draumsvefni  (REM) er virknin jafnvel meiri en þegar við erum vakandi.
• Líkamshiti:  Við að falla í svefn lækkar hitastig líkamans og er það jafnvel talið nausynlegt ferli í því að ná að sofna.  Því er ekki gott að hafa of heitt í svefnherberginu.  Í draumsvefninum er líkamshitinn hvað lægstur.
• Breytt öndun:  Í vöku er öndun okkar síbreytileg, eftir því hvað við erum að fást við; erfiði, kyrrseta, tal, tilfinningar o.fl. stýrir öndunarþörfinni.  Í svefni er öndunin á draumlausa stiginu (non-REM) mjög róleg og regluleg, en verður aftur óreglulegri í draumsvefni.
• Hjarta- og æðakerfið:  Í non-REM fasanum verður hjartsláttur hægur og púlsinn reglulegur, auk þess sem blóðþrýstingur lækkar.  En þegar við förum yfir í REM fasa, þá verður hjartsláttur og blóðþrýstingur aftur óreglulegur. 
• Virkni líffæra:  Starfsemi meltingarfæra verður hægari í svefni, virkni nýrna minnkar og þar af leiðandi minnkar þvagmyndun, á meðan önnur líffæri verða virkari í svefni. Sem dæmi, þá myndast meira af vaxtarhormónum í svefni og frumuskipti verða örari.  Því er talið að svefninn gegni veigamiklu hlutverki í viðhaldi líkamans.  Af sömu ástæðu er líkaminn fyrr að jafna sig eftir slys eða aðgerðir ef svefninn er góður.

 

 

Draumar.

Það eina sem við munum frá svefnfasanum eru draumarnir, en um þá er þó lítið vitað með vissu.  Í draumi fara hugsanir okkar á flakk, oft samhengislaust og fjarri raunveruleikanum; minna á fjörugt ímyndunarafl þar sem allt getur gerst.  Mest dreymum við í REM fasa, og eru þeir draumar mjög sjónrænir og oft tengdir aðstæðum í raunveruleikanum.  Engu að síður dreymum við einnig að einhverju leyti í non-REM fasa og eru þeir draumar í langflestum tilfellum martraðir.

Þrátt fyrir miklar rannsóknir á tilgangi draumsvefns, hefur enn ekki fundist skýrt svar við þeirri spurningu. Tilgátur eru um að við séum að vinna úr upplifunum dagsins og tilfinningum þeim tengdum og á þann hátt séum við að “vista” það sem við lærðum í undirvitundinni.  Enn aðrir halda því fram að draumar séu eingöngu tilviljanakennd taugaboð milli heilafrumanna. 

 

Eðlilegt svefnmynstur.

Hjá einstaklingi án svefnvanda hefst ferlið með 1. stigs non-REM svefni og smátt og smátt hægir á heilanum í gegnum 2. stig og niður á 3. stig sem er djúpsvefninn. Þegar þangað er náð minnkar viðbragðsgeta heilans sem því verður ónæmari fyrir áreyti og er afar erfitt að vekja einstakling upp frá djúpsvefni.  Þetta ferli tekur allt að ríflega klukkustund, en er þó afar einstaklingsbundið.  Eftir það eykst heilavirkni á ný og hefst þá draumafasinn, REM, sem er um 20-25% af heildarsvefninum.  Þetta ferli endurtekur sig nokkrum sinnum meðan sofið er.

 

Truflað svefnmynstur.

Það er margt sem getur truflað eðlilegan svefn, s.s. aldur, andlegt álag, líkamsáreynsla stuttu fyrir svefn, hitastig í herbergi, birtuskilyrði, neysla matar, svo eitthvað sé nefnt.  Ef mikil óregla er á svefntíma hefur það truflandi áhrif á líkamsklukkuna og myndast þá vítahringur svefntruflana sem erfitt getur verið að rjúfa. Eins getur það skemmt gæði nætursvefns ef tekinn er of langur blundur yfir daginn.  Ýmis lyf geta truflað eðlilegan svefn, sem og örvandi efni eins og tóbak, koffein og niðurbrotsefni alkóhóls (sjá nánar undir Svefnleysi (Insomnia) - 1. hluti).

 

Í 3. hluta verður fjallað um leiðir til bæta svefngæðin.

 

 

 

Svefnleysi (Insomnia) -1. hluti

Hvað gerist í svefni? – 2. hluti

Meðferð við svefntruflunum – 3. hluti

Sjálfdáleiðsla við svefntruflunum - 4. hluti (kemur síðar)

Athugasemdir

[Númi (IP-tala skráð) 17.6.2013 kl. 23:26]

Sælar,þetta eru athyglisverðir pistlar hjá þér með svefninn.En hvaðan hefur þú þessar upplýsingar.? Og hafðu þökk fyrir.

[Sigríður Lárusdóttir, 18.6.2013 kl. 00:30]

Númi; ég hef þær úr fræðslubókum innan sálarfræði, læknisfræði og meðferðardáleiðslu.  Ég er lífeindafræðingur og meðferðardáleiðari (clinical hypnotherapist) svo þetta er það sem ég byggi mína vitneskju og vinnu á.

Ég hef orðið vör við að þetta er vaxandi vandamál, en ekki allir sem hafa frumkvæði eða fjárræði til að leita sér hjálpar. Því vil ég deila þessum upplýsingum, þar sem við getum gert ýmislegt sjálf.